Context Het door patiënten op de juiste manier innemen van medicijnen is noodzakelijk, anders hebben deze niet het beoogde effect. Het komt echter veel voor dat patiënten therapieontrouw zijn en de medicijnen niet op het gewenste tijdstip of niet de juiste dosering innemen. Er is veel onderzoek gedaan naar hoe je dit zou kunnen verbeteren. Onderzoekers verbonden aan de Cochrane Database of Systematic Reviews zochten op alle systematische reviews over dit onderwerp en brachten de resultaten samen in een systematisch literatuuronderzoek.
Klinische vraag Welke patiëntgerichte interventies zijn effectief om juist gebruik van medicijnen te bevorderen?
Conclusie auteurs De interventies die het best lijken te werken zijn zelfmonitoring en zelfmanagement, vereenvoudigde doseringschema’s, en interventies door apothekers (zoals medicatiereviews). Als patiënten slechts educatie over medicijngebruik krijgen, heeft dat meestal geen effect. In de diverse onderzoeken is vooral gekeken naar therapietrouw. Zelfmonitoring vermindert het aantal ongewenste effecten. Andere consistente effecten op ‘harde’ uitkomsten werden niet gerapporteerd.
Beperkingen Van de 37 gevonden systematische reviews waren er 21 van goede kwaliteit. In het onderzoek komen diverse typen patiënten en behandelaars voor. Bepaalde groepen patiënten zijn ondervertegenwoordigd in het onderzoek, zoals kinderen en patiënten die meerdere medicijnen gebruiken. Over de effectgrootte van verschillende interventies geeft de review geen informatie in de vorm van schattingen.
Beschouwing
Wanneer een arts medicijnen voorschrijft is het zijn professionele en wettelijke taak om te zorgen voor goede informatieverstrekking. Helaas leidt goede informatieverstrekking niet automatisch tot goed medicijngebruik bij de patiënt. De conclusie van deze Cochrane-review is dat sommige patiëntgerichte interventies het medicijngebruik kunnen verbeteren. De meeste interventies zijn echter niet consistent effectief of zijn nauwelijks onderzocht. De kwaliteit van de review is goed te noemen, net als de kwaliteit van de onderliggende onderzoeken. De conclusies lijken plausibel, maar zijn moeilijk controleerbaar omdat er geen kwantitatieve analyse is gedaan van de effecten. Daardoor wordt niet duidelijk hoeveel het medicijngebruik verbetert met het inzetten van bepaalde interventies.
Al eerder bleek uit onderzoek dat geen enkele interventie om medicijngebruik te verbeteren altijd werkt. Dit overzicht beaamt dat. Wanneer je zou weten bij welke patiënten specifieke interventies werken, kun je dit doelmatig inzetten. Waarschijnlijk spelen zowel factoren bij de patiënt als in diens omgeving hierbij een rol. Onderzoekers zouden hierover hypothesen moeten ontwikkelen en toetsen om op basis hiervan ‘interventies op maat’ te ontwikkelen. Er zijn aanwijzingen dat meer aandacht moet worden besteed aan de sociale omgeving van de patiënt omdat deze veel invloed blijkt te hebben op gezondheidsgerelateerd gedrag. Wanneer een patiënt in de directe omgeving geen ondersteuning heeft of niemand het goede voorbeeld kan geven, is het voor hem lastig om medicijnen goed in te nemen. In zulke gevallen is het wellicht beter om te proberen de omgeving van de patiënt te mobiliseren in plaats van nog meer motiverende gesprekken met de patiënt te voeren of herinneringen te versturen.
Bladnaam:
Tijdschrift voor praktijkondersteuning 2012, nummer 3
Literatuurverwijzingen:
