Meer dan 30% van de Amerikaanse en 20% van de Europese kinderen heeft overgewicht of obesitas en dus een hoger risico op hart- en vaatziekten op oudere leeftijd. De grootste toename van overgewicht komt voor bij 8-10-jarigen en persisteert richting pubertijd. Deze percentages zijn fors gestegen en stijgen nog steeds. Een mogelijke oorzaak van deze toename is dat kinderen (net als volwassenen) steeds minder bewegen.

Opzet Het aantonen van de relatie tussen (verandering van) lichamelijke activiteit en overgewicht bij kinderen in de groei van 12 naar 14 jaar.

Methode Prospectief cohortonderzoek met een follow up van 2 jaar in Bristol, Engeland. Bij de eerste meting participeerde 60% van 11.952 gevraagde kinderen en includeerden de onderzoekers 4150 kinderen (1964 jongens en 2186 meisjes). Tijdens de tweede onderzoeksfase deden 6152 (55%) kinderen van de 11.267 genodigden mee en de includeerden de onderzoekers er 2882 (1353 jongens en 1539 meisjes, 28%). Exclusiecriterium was onvolledige gegevensverzameling.
Alle twaalfjarigen droegen een week een accelerometer aan een riem om hun middel. Deze registreert elke beweging die het kind maakt. Registraties van tenminste tien uur per dag gedurende drie dagen waren valide. De onderzoekers maten de lichamelijke activiteit (gemiddeld aantal tellen per minuut over de opnameperiode van de accelerometer) en de tijd die de kinderen besteden aan matig (fietsen, zwemmen) tot intensieve (joggen, racketsport) lichamelijke activiteit. Verder keken de onderzoekers naar puberteitsfase, lengte, gewicht en sociaal maatschappelijke variabelen en bepaalden de vetmassa aan de hand van de DEXA-meter. Dit onderzoek herhaalde zich op veertienjarige leeftijd.

Resultaten Op twaalfjarige leeftijd participeerden meer meisjes, hadden de deelnemers een hoger geboortegewicht, kwamen uit een hogere sociale klasse, en hadden een oudere en langere moeder met een hoger opleidingsniveau. Dit was ook zo bij het aanleveren van valide gegevens over lichamelijke activiteit. De onderzoekers corrigeerden de uitkomsten voor mogelijke beïnvloedende factoren als opleidingsniveau en SES-ouders, rookgedrag, lengte en gewicht van de moeder tijdens zwangerschap. De totale activiteit bleek zowel bij veertienjarige jongens als meisjes minder dan op twaalfjarige leeftijd. Meisjes bewegen over de hele linie minder dan jongens. Zij hebben op twaalfjarige leeftijd meer vetmassa dan jongens en het verschil groeit met de jaren.
Hoe meer beweging hoe minder vetmassa op twaalfjarige leeftijd. Honderd tellen per minuut meer via de accelerometer staat voor een 4,0% lagere vetmassa voor meisjes op veertienjarige leeftijd en een 6,4% lagere vetmassa voor jongens. Vijftien minuten matig tot intensieve beweging laat een 9,8% respectievelijk 11,9% lagere vetmassa zien. Toename van de bewegingsintensiteit in de loop der tijd laat een (weliswaar lichtere) daling van de vetmassa zien, gemeten met de DEXA-meter. Bij meting met de BMI was dit ook zo. Twaalfjarigen die lekker in beweging zijn met een matig tot intensief karakter, hebben hier later dus ook profijt van. Zij hebben op veertienjarige leeftijd een lagere vetmassa dan kinderen die minder actief zijn en wegen een kilo minder.

Beschouwing De kracht van het onderzoek is de omvang van het cohort, de goed beschreven onderzoekspopulatie en de uitgebreide meet- en analysemethodiek. Natuurlijk was er uitval en weigering om deel te nemen. Maar zou er onder weigeraars en uitvallers een andere relatie bestaan tussen bewegen en overgewicht? De tijdsspanne van twee jaar follow-up is relatief kort, zeker in deze leeftijdsfase, waarin zowel fysiek als gedragsmatig verandering te verwachten valt.
Dit onderzoek toont een duidelijk verband aan tussen meer bewegen en minder overgewicht. Dit vaststellen is echter een ding, ervoor zorgen dat kinderen meer gaan bewegen is twee. Juist bij pubers, die zo hun eigen ideeën creëren en een fysieke en gedragsmatige metamorfose ondergaan, is dat een hele uitdaging! Maar wel de moeite waard.