Antibiotica zijn effectief bij de exacerbaties van COPD die gepaard gaan met een toename van de dyspnoe en het opgeven van purulent sputum. De antibiotische therapie is in dat geval gericht op een acuut gebeuren (de exacerbatie) bij een chronische aandoening (COPD). De vraag rijst hoe lang zo’n antibioticumkuur moet worden volgehouden: vijf dagen, of langer dan vijf dagen? Mousaoui et al. beantwoordden deze vraag met hun meta-analyse van 21 onderzoeken, totaal 10.698 COPD-patiënten met een exacerbatie. Zeventien van deze onderzoeken vonden plaats in de eerste lijn. Primaire uitkomstmaat was de klinische verbetering na gemiddeld 15 dagen, secundaire uitkomstmaten waren de bacteriologische verbetering en de klinische verbetering na gemiddeld 31 dagen. Bij de lichte tot matige acute exacerbaties deed de korte kuur het op alledrie genoemde eindpunten even goed als de langere kuur.
De auteurs waarschuwen dat bij ernstige exacerbaties met tekenen van respiratoir falen, dus bij de patiënten die veelal in het ziekenhuis zullen worden behandeld, het voortzetten van de behandeling met antibiotica na de eerste vijf dagen op zijn plaats is.
Een kuur van korte duur bevordert de therapietrouw. Maar de belangrijkste reden voor het beperken van de duur van de antibioticakuur is het voorkómen van (de ontwikkeling van) resistentie (van de verwekkers) tegen het antibioticum. Bij de helft van de door bacteriën veroorzaakte exacerbaties bij COPD gaat het om Haemophilus influenzae. Streptococcus pneumoniae en Moraxella catarrhalis bestrijken samen eenderde van alle acute ‘bacteriële’ exacerbaties van COPD.
Antibiotica bij exacerbaties van COPD kunnen geïndiceerd zijn. Dyspnoe, purulent sputum en lage FEV₁ voorspellen de noodzaak van antibiotische therapie. Een korte kuur is voldoende, wanneer de huisarts tenminste de noodzaak van nadere analyse van de patiënt op de spoedeisende hulp heeft uitgesloten. (Ben Ponsioen)